Περιδιαβάζοντας το μυθιστόρημα «ΆΡΩΜΑ ΓΑΖΙΑΣ» της Δώρας Μεταλληνού. ( Ομιλία της Μαρίας Κολοβού Ρουμελιώτη κατά την παρουσίαση του βιβλίου στην Αίθουσα Εκδηλώσεων του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αχαΐας).

Η συγγραφέας, Δώρα Μεταλληνού, γοητευμένη από τις αφηγήσεις της νόνας της,  από μικρή,  άρχισε να καλλιεργεί το σπόρο της εξερεύνησης ενός κόσμου μαγικού και άγνωστου για εκείνη. Εντός  της, φούντωσε η επιθυμία να εξερευνήσει, να ανακαλύψει και να αποκαλύψει την αληθινή πορεία που χάραξαν οι ήρωες της. Το βιβλίο, στα σπλάχνα του, κυοφορεί βιωματική μνήμη: Χνουδάτα  ανθάκια, πάνω στα κλαδιά της ροζιασμένης γαζίας να ξεχειλίζουν το άρωμά τους… Εδώ, οι μνήμες, δεν είναι απλά ο κρυμμένος θησαυρός των ηρώων, που τον μοιράζεται μαζί μας, αλλά γινόμαστε μάρτυρες και κοινωνοί, συνοδοιπόροι και συμπάσχοντες των γεγονότων που χαρακτήρισαν τη ζωή εκείνων των ανθρώπων. 

Βαπτισμένο με «Άρωμα γαζίας» λοιπόν, το πρώτο πεζογράφημα της!

Πρόκειται για μια μυθιστορηματική βιογραφία, όπου επανέρχονται  στο φως παρηκμασμένα  ήθη κι έθιμα, γλωσσικοί ιδιωματισμοί, μουσικά ακούσματα και ιστορικά γεγονότα. Η συγγραφέας συνδέει πολλές εξέχουσες προσωπικότητες των γραμμάτων και της τέχνης με κάποια πρόσωπα που παρίστανται στη συντροφιά τους: Η Ειρήνη Δενδρινού, (μια από τις προσωπικότητες που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στα πνευματικά δρώμενα της Κέρκυρας στις αρχές του 20^ου αιώνα, με ιδιαίτερα προοδευτικό πνεύμα  και φεμινιστική δράση),  ο Λορένζος Μαβίλης, ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης, (γόνος αριστοκρατικής οικογένειας τα μέλη της οποίας ασχολήθηκαν με την πολιτική και τη διπλωματία. Ο ίδιος είχε κάνει  ανώτατες σπουδές στο Παρίσι, παρακολουθώντας μαθήματα φιλολογίας, μαθηματικών, ιατρικής και χημείας, χωρίς ωστόσο να λάβει κανένα δίπλωμα), ο Σγούρος, ο Αλέξανδρος Πάλλης –του οποίου ολόκληρο το λογοτεχνικό έργο, πρωτότυπο και μεταφραστικό ήταν στρατευμένο στην υπεράσπιση της δημοτικής γλώσσας, ο Σ. Δεσύλλας, ο Ανδρέας Κεφαλληνός, ο Μαρτζούκος, ο Θ. Σταύρου, ο Μ. Χαΐμης.

Μέσα από τα μάτια  της Ευγενίας που είναι η κύρια ηρωίδα του βιβλίου, ξετυλίγονται οι αγωνίες όλων αυτών των  διανοουμένων της Κέρκυρας στις αρχές του περασμένου αιώνα, για τη γλώσσα και τη σκλαβωμένη πατρίδα. Το βιβλίο της Δώρας Μεταλληνού δεν το διάβασα για να αποκτήσω γνώση ως προς τον τρόπο της γραφής και της σκέψης της και να εκθέσω, απλώς, τις απόψεις μου. Αφού το διάβασα, ολόκληρο, κάθισα κατά δεύτερη φορά και το μελέτησα  κάνοντας ενδοσκόπηση, βυθομετρώντας τους ήρωες της. Περιδιάβασα τους χαρακτήρες τους, συνταξίδεψα μαζί τους στο χώρο και στο χρόνο,  προσπαθώντας να κάνω μια αντικειμενική προσέγγιση, που να μην ξεφεύγει από τα πραγματικά συναισθήματα και τους αληθινούς προβληματισμούς που μου προκάλεσε η μελέτη του. Προσπάθησα να  αφουγκραστώ τη φωνή των ηρώων της χωρίς να παραβλέψω τη φωνή  της δικής μου συνείδησης. (Περιδιάβαση  σε σκιερά μονοπάτια της ψυχής.... αλλά και σε άπλετο - καθάριο φως! ) Εμπρός μου, δυο κόσμοι διαφορετικοί παρουσιάστηκαν, να αγωνιούν και να μάχονται με ξεχωριστό τρόπο ο καθένας τους: Από τη μια πλευρά, ο εκλεκτός κόσμος του Πνεύματος, της γνώσης, της ευγενούς άμιλλας, της ώριμης και εκλεπτυσμένης συμπεριφοράς, να ανεβαίνουν το Γολγοθά της ζωής με την ελπίδα της ανάτασης και ανάστασης‧  απ’  την  άλλη πλευρά, ο άνθρωπος θηρίο,  με την εγωκεντρική και τυχοδιωκτική συμπεριφορά σε όλο το μεγαλείο της, ο υποχθόνιος δαίμονας που στρέφεται αιωνίως ομοκεντρικά γύρω από τον εαυτό του, κάνοντας τα ίδια και τα ίδια επαναλαμβανόμενα στραβά μοτίβα, χωρίς ελπίδα σωτήριας μεταστροφής ή μετάνοιας.

Ο βιβλίο της Δώρας Μεταλληνού μας προβληματίζει, περισσότερο, για τη φύση του ανθρώπου‧ μας υπενθυμίζει πως οι αναμεταξύ μας σχέσεις συμπεριφοράς και επικοινωνίας, είναι το δυσκολότερο κεφάλαιο στη ζούγκλα των ανθρώπων. Φρόνιμο, είναι, να μην ξεχνάμε ποτέ πως είμαστε  οι πράξεις μας! Η συμπεριφορά μας χαρακτηρίζει το ήθος μας και κατευθύνει τη  μετέπειτα εξέλιξη της ζωής μας. Οι ηρωίδες της, πρόσωπα αρχαίας τραγωδίας, φέρουν μερίδιο ευθύνης. Υπέφεραν εξ ιδίας υπαιτιότητας! Βέβαια, τα νιάτα γεμάτα ψίχα, χυμούς και φωτιά!...κι αν δεν μπορούν να είναι λίγο εγκρατείς …ή λιγάκι προνοητικά για τα αποτελέσματα των πράξεών τους….  να κρατήσουν «στερνή» - όπως λέμε, σε γλώσσα, λαϊκή,  για τον εαυτό τους, λίγο λίγο αδειάζουν και απομένουν κούφιο τσόφλι… Η υγιής σκέψη και  οι ορθές αποφάσεις έχουν ορίζουσες, έχουν σκοπό, έχουν εύγευστους καρπούς και αποστολή θεία. Το «ηθελέστα και παθέστα»  επέφεραν την ατίμωσή τους και την καταδίκη τους…

Η Δώρα Μεταλληνού με τη γραφίδα της πένα της σήμανε ένα σημαντικό κομμάτι της ύπαρξής της‧  κατάφερε να σαρκώσει τα λόγια των ηρώων της, στα χείλη της‧  να φέρει τα δρώμενα τους,  μπροστά μας, άλλα  ως παραδείγματα προς μίμηση και άλλα προς αποφυγή!... Κατάφερε, ο ήχος της φωνής τους, να φτάσει ως τα αυτιά μας και να κρατήσουμε στην ψυχή μας τη μουσική από τον ήχο εκείνο που μας παγαίνει ένα βήμα πιο κοντά  στο φως,  έχοντας πάντα κατά νου, πως η ζωή θα μας ανταμείβει ανάλογα με τις πράξεις μας. Η ζωή, μάς χρωστάει πολλά, μονάχα όταν της έχουμε προσφέρει πολλά! Κι αυτό το «πολλά» ίσως να ακουστεί δυσνόητο και να μεταφραστεί διαφορετικά στο μυαλό του καθενός, ανάλογα με τις αποφάσεις που έχει λάβει στη ζωή του.

Η αφήγηση τελειώνει γύρω στα 1911, όταν ο Μαβίλης, ο ερωτευμένος με την ποιήτρια Μυρτιώτισσα, μιλάει στη Βουλή των Ελλήνων για τη γλώσσα και λίγο αργότερα, το 1912, σκοτώνεται στο Δρίσκο της Ηπείρου, μαχόμενος στον Βαλκανικό πόλεμο με τους Γαριβαλδινούς κατά των Οθωμανών Τούρκων.

Ολοκληρώνοντας τις εντυπώσεις μου από το βιβλίο της Δώρας Μεταλληνού, νιώθω την επιθυμία να αναφερθώ στο πιο  ωραίο σονέτο που γράφτηκε ποτέ: τη «Λήθη»  του Μαβίλη! Ένα σονέτο γεμάτο θλίψη, πρώιμο μάντεμα του θανάτου του, από τον ίδιο τον  ποιητή, ο  οποίος επήλθε μετά τραυματισμού, στις 29 Νοέμβρη 1912‧ ένα σονέτο που το εκλαμβάνω ως προτροπή αποδοχής του θανάτου του με κοσμιότητα  από  αγαπημένη και φίλους‧ δίνοντας συγχωροχάρτι στις πικρίες και στους παλιούς πόνους.

Λήθη - Λορέντζος Μαβίλης (Ἰθάκη 1860 - Δρίσκος Ἰωαννίνων 1912).

Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησμονᾶνε
τὴν πίκρια τῆς ζωῆς. Ὅντας βυθίσει
ὁ ἥλιος καὶ τὸ σούρουπο ἀκλουθήσει,
μὴν τοὺς κλαῖς, ὁ καημός σου ὅσος καὶ νἆναι.

Τέτοιαν ὥρα οἱ ψυχὲς διψοῦν καὶ πᾶνε
στῆς λησμονιᾶς τὴν κρουσταλλένια βρύση·
μὰ βοῦρκος τὸ νεράκι θὰ μαυρίσει,
ἂ στάξει γι᾿ αὐτὲς δάκρυ ὅθε ἀγαπᾶνε.

Κι ἂν πιοῦν θολὸ νερὸ ξαναθυμοῦνται.
Διαβαίνοντας λιβάδια ἀπὸ ἀσφοδύλι,
πόνους παλιούς, ποὺ μέσα τους κοιμοῦνται.

Ἂ δὲ μπορεῖς παρὰ νὰ κλαῖς τὸ δείλι,
τοὺς ζωντανοὺς τὰ μάτια σου ἂς θρηνήσουν:
Θέλουν μὰ δὲ βολεῖ νὰ λησμονήσουν.

Τετάρτη 5 Φεβρουαρίου 2020

Μαρία Κολοβού Ρουμελιώτη