ΕΙΣ ΜΝΗΜΗ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ
Φλογερή ασκητική η ματιά σου,
φιλόσοφε, σκυλόσοφε της Ελλάδας.
Τα πυρωμένα σου λόγια,
δάκρυ φωτιάς,
φωνή Σπαρτιάτισσας μάνας,
λαλιά Λεωνίδα, θέληση Κυναίγειρου
Φειδιππίδια κραυγή νενικήκαμεν θανάτου.
Γδαρμένο σώμα, με δύναμη λάβας
κραύγαζε μολών λαβέ
κόντρα στη δύναμη του θύτη σου,
σηματοδοτώντας επί τας θυσία,
γκρεμίζοντας τείχη φόβου.
Η κραυγή σου λαλιά λευθεριάς,
ούριος άνεμος γαλανόλευκης,
αρματωμένης με θάνατο,
σκόρπισες σκλαβιάς αποδοχή.
Με δάκρυ στέρεο σαν την ψυχή σου,
δάκρυ χωρίς θρήνο, πένθος, λιγοψυχιά,
δάκρυ με επί τας, επιτάφια κραυγή Λεωνίδα,
κοιτούσες το θάνατό σου,
λοιδορώντας τους θύτες σου.
Σε κρυφό σχολειό σκλάβας ρωμιοσύνης,
κρυμμένα κάρβουνα τα λόγια σου,
φυλαγμένα στις στάχτες της γδαρμένης σου δοράς,
μέναν άσβεστες ιδέες στο χρόνο,
γιομίζοντας λευθεριά, τα πνευμόνια σου Ελλάδα.
Τα λόγια σου, λόγος Κοσμακαλόγερου,
φωνή λεύθερης αδελφοσύνης Βελενστινλή
τραγούδι – χορός – ύμνος Ζαλόγγου,
έσπειραν σπόρους, φύτρωσαν,
έγιναν κραυγή «λευθεριά, ή θάνατος»
οδηγώντας με θυσία αίματος το καράβι της,
στο Δραγατσάνι, Χίο, Ψαρά,
σ΄ έξοδο λεύθερων πολιορκημένων,
εκεί στου Μεσολογγιού τ΄ απάντημα θανάτου.
Στην Παραμυθιά που σε γέννησε
στις μονές του Διχουνίου, του Αη Δημήτρη,
στη Λάρισα και Τρίκκη,
παντού όπου βάδισες, ασκήτεψες, ποιμένεψες,
τα λόγια σου, ενεργό ηφαίστειο
κρατούν την πυρά τους σε πυροστιάς στάχτες
προσμένοντας, αν χρειαστεί ν΄ ανάψουν ξανά.
Εκεί στις 11 Σεπτέμβρη 1611,
γδάρθηκες ζωντανός, αχυρώθηκες,
Εκεί στις 11 Σεπτέμβρη 1611,
έζησες την ζωή την αιώνιο, αναστήθηκες.
Διονύσιος ο Φιλόσοφος
(https://www.vrellis.gr/dionysios-o-filosofos/)
«Γεννήθηκε
στα μέρη της Παραμυθιάς το 1541. Αργότερα, σπούδασε σε μεγάλα Ευρωπαϊκά
κέντρα (Βενετία, “Πατάβιον” [Πάδοβα]) φιλολογία, φιλοσοφία και ιατρική.
Μετά, συνέχισε στην Κωνσταντινούπολη λογική, ποίηση, γραμματική και
αστρονομία. Μέχρι τα 39 του χρόνια, σπούδαζε. Από τότε πήρε τον τίτλο
του “Διονύσιος ο Φιλόσοφος”. Σκυλόσοφο τον έλεγαν οι συκοφάντες και
πολέμιοί του. Βλέποντας την καταπίεση των σκλάβων, τους εξισλαμισμούς
και τα βασανιστήρια. οργανώνει το πρώτο του κίνημα, το 1600 στην έδρα
του, τα Τρίκαλα. Αποτυγχάνει και ο ίδιος φεύγει για Ιταλία. Στα 70
περίπου χρόνια του, επιστρέφει και πάλι και αρχίζει τις περιοδείες του
σε χωριά της Θεσπρωτίας. Με τη φλόγα της ψυχής του, ο σοφός ρήτορας
άρχισε να συγκεντρώνει κόσμο. Συγκέντρωσε 1.100 περίπου και βάζει στόχο
τα Γιάννενα.
Η επίθεση έγινε στις 10 Σεπτέμβρη 1611, στον Τουρκικό συνοικισμό στην Καλούτσιανη. Εκεί ήταν και το Διοικητήριο του Οσμάν-πασά των Γιαννίνων. Στην πρώτη αυτή αιφνιδιαστική επίθεση, κάηκε το παλάτι του πασά, σκοτώθηκε η φρουρά του και ο ίδιος διέφυγε και κλείστηκε στο Κάστρο. Τα ξημερώματα, κάνουν αντεπίθεση οι Τούρκοι του Κάστρου, έφιπποι και καλά οπλισμένοι και η κατάσταση άλλαξε. Τελικά, υποχωρούν. Κατά την υποχώρηση, σφάχτηκαν 200 επαναστάτες και οι υπόλοιποι έφυγαν για τα βουνά.
Κρύφτηκε για τρεις μέρες, σε μια σπηλιά του βράχου πάνω στον οποίο είναι χτισμένο το Κάστρο των Ιωαννίνων. Με προδοσία τον έπιασαν. Στο πρόσωπό του, είδαν έναν επαναστάτη, έναν κληρικό και έναν Έλληνα που έπρεπε να θανατωθεί με παραδειγματικό τρόπο. Οι δήμιοί του, φρόντισαν να κρατήσει το μαρτύριό του πέντε ολόκληρες ώρες.
Φωτογράφησα και σχεδίασα εσωτερικά, το χώρο αυτό της σπηλιάς, όπου κρύφτηκε. Τα υλικά που χρησιμοποίησα ήταν: λινάτσα, γύψος, κόλλες και βερνίκια. Τα σιδερένια αντικείμενα και οι αλυσίδες, είναι αγορασμένα με το κιλό.
Στη σύνθεση κυριαρχεί η κάθετος, με το όρθιο σώμα και τα αλυσοδεμένα δυο χέρια του Εθνομάρτυρα. Η προσφορά του στον αγώνα, δείχνεται προς εμάς με το ματωμένο μισοανοιχτό του χέρι, ενώ το άλλο δεν έχει δύναμη. Οι δυο δήμιοι καλύπτουν το άλλο μέρος της σύνθεσης με τη βρωμιά, τη μικρότητα και το θανάσιμο μίσος.
Το πρόσωπο του Διονυσίου, έχει την έκφραση του πόνου και της καρτερικότητας, με το βλέμμα του προς τα ψηλά, προς τη θυσία του. Δείχνω την αρχή του μαρτυρίου του, την πρώτη από τις πέντε ώρες που κράτησε το γδάρσιμο. Τα στοιχεία που είχα για τη φυσιογνωμία του, είναι από μια μεγέθυνση μικρογραφίας ενός χειρόγραφου, της Μονής Προδρόμου Σερρών. Βοήθησαν επίσης περιγραφές βιογράφων και ιστορικών βιβλίων.
Τα πρόσωπα των δημίων, τα έφτιασα βασιζόμενος πάνω σε μοντέλα. Ήθελα να είναι δυο διαφορετικοί τύποι. Ο λεπτός, αιμοβόρος τριγωνικός και ενδοστρεφής τύπος, στέκεται όρθιος. Ο δε άλλος τύπος δήμιου, είναι τετράγωνος μασητικός, σε κατάσταση ζώου, αδιάφορος για το έργο που θα κάνει.
Παύλος Βρέλλης, Μπιζάνι 1994
Η επίθεση έγινε στις 10 Σεπτέμβρη 1611, στον Τουρκικό συνοικισμό στην Καλούτσιανη. Εκεί ήταν και το Διοικητήριο του Οσμάν-πασά των Γιαννίνων. Στην πρώτη αυτή αιφνιδιαστική επίθεση, κάηκε το παλάτι του πασά, σκοτώθηκε η φρουρά του και ο ίδιος διέφυγε και κλείστηκε στο Κάστρο. Τα ξημερώματα, κάνουν αντεπίθεση οι Τούρκοι του Κάστρου, έφιπποι και καλά οπλισμένοι και η κατάσταση άλλαξε. Τελικά, υποχωρούν. Κατά την υποχώρηση, σφάχτηκαν 200 επαναστάτες και οι υπόλοιποι έφυγαν για τα βουνά.
Κρύφτηκε για τρεις μέρες, σε μια σπηλιά του βράχου πάνω στον οποίο είναι χτισμένο το Κάστρο των Ιωαννίνων. Με προδοσία τον έπιασαν. Στο πρόσωπό του, είδαν έναν επαναστάτη, έναν κληρικό και έναν Έλληνα που έπρεπε να θανατωθεί με παραδειγματικό τρόπο. Οι δήμιοί του, φρόντισαν να κρατήσει το μαρτύριό του πέντε ολόκληρες ώρες.
Φωτογράφησα και σχεδίασα εσωτερικά, το χώρο αυτό της σπηλιάς, όπου κρύφτηκε. Τα υλικά που χρησιμοποίησα ήταν: λινάτσα, γύψος, κόλλες και βερνίκια. Τα σιδερένια αντικείμενα και οι αλυσίδες, είναι αγορασμένα με το κιλό.
Στη σύνθεση κυριαρχεί η κάθετος, με το όρθιο σώμα και τα αλυσοδεμένα δυο χέρια του Εθνομάρτυρα. Η προσφορά του στον αγώνα, δείχνεται προς εμάς με το ματωμένο μισοανοιχτό του χέρι, ενώ το άλλο δεν έχει δύναμη. Οι δυο δήμιοι καλύπτουν το άλλο μέρος της σύνθεσης με τη βρωμιά, τη μικρότητα και το θανάσιμο μίσος.
Το πρόσωπο του Διονυσίου, έχει την έκφραση του πόνου και της καρτερικότητας, με το βλέμμα του προς τα ψηλά, προς τη θυσία του. Δείχνω την αρχή του μαρτυρίου του, την πρώτη από τις πέντε ώρες που κράτησε το γδάρσιμο. Τα στοιχεία που είχα για τη φυσιογνωμία του, είναι από μια μεγέθυνση μικρογραφίας ενός χειρόγραφου, της Μονής Προδρόμου Σερρών. Βοήθησαν επίσης περιγραφές βιογράφων και ιστορικών βιβλίων.
Τα πρόσωπα των δημίων, τα έφτιασα βασιζόμενος πάνω σε μοντέλα. Ήθελα να είναι δυο διαφορετικοί τύποι. Ο λεπτός, αιμοβόρος τριγωνικός και ενδοστρεφής τύπος, στέκεται όρθιος. Ο δε άλλος τύπος δήμιου, είναι τετράγωνος μασητικός, σε κατάσταση ζώου, αδιάφορος για το έργο που θα κάνει.
Τα ρούχα είναι
ρετάλια υφασμάτων και κομμάτια από παλιές στολές. Του καθιστού δήμιου
είναι από σαμαροσκούτι. Τα παπούτσια τους από λινάτσα, γάζες, γύψο και
χρώμα (φτιαγμένα από ’μένα). Τα μαλλιά του Διονυσίου, καθώς και των
δημίων του, είναι από συνθετική τρίχα.
Σας παρακαλώ, θυμηθείτε τον ως Διονύσιο Φιλόσοφο και όχι με το βρωμερό του … “υποκοριστικό”.»Παύλος Βρέλλης, Μπιζάνι 1994
