Γράφει ο Λεωνίδας Γ. Μαργαρίτης
Ο Χριστιανισμός στην εποχή της προσπάθειας για επικράτηση και ουσιαστική διαγραφή της αρχαίας θρησκείας πάντα ανακάλυπτε λύσεις που είτε επικάλυπταν παλαιές γιορτές είτε ενσωμάτωναν κάποιες άλλες δίδοντάς τους επίσημα Χριστιανικό χαρακτήρα.
Η γιορτή των Χριστουγέννων π.χ. καθορίσθηκε να γιορτάζεται την ίδια μέρα( 25 Δεκεμβρίου) με τη γιορτή του Θεού Ηλίου, αλλά και άλλες γιορτές αντικατέστησαν εορτές των Εθνικών.
Μια από αυτές τις γιορτές που στη διαδρομή τους πολεμήθηκε από την Εκκλησία είναι τα Ανθεστήρια καθώς και οι θρησκευτικές γιορτές απόδοσης τιμής προς τον Άδη και τους νεκρούς.
Έτσι υπάρχει ακόμη και σήμερα παρά την διαδρομή των αιώνων το Σάββατο των Ψυχών των Ροσολιών ή Ροσολιώνε όπως λένε το Ψυχοσάββατο της παραμονής της Πεντηκοστής.
Η Χριστιανική παράδοση λέει πως τούτο το Σάββατο κλειδώνονται οι ψυχές στον Άδη.
Πιστεύεται δηλαδή ότι από την Ανάσταση μέχρι το Σάββατο της Πεντηκοστής όσες ψυχές έχουν φύγει από τούτο τον κόσμο, το χρονικό τούτο διάστημα μένουν ελεύθερες και πως από το Σάββατο της Πεντηκοστής περνάνε από το μεγάλο Κριτήριο.
Γι’ αυτό ενώ για αλλά ψυχοσάββατα λέγεται «ανάθεμα που δούλευε τα τρία τα Σάββατα, τσ’ Αποκριάς, της Τυρινής των Αγίων Θεοδώρων» για τούτο το Σάββατο λένε απεγνωσμένα οι ψυχές «ούλα τα Σάββατα να πάν και νάρθουν, των Ροσολιώνε ποτέ να μην ερθή».
«Και η κρίση η εμή δικαία εστίν», μας λέει ο Χριστός και αυτή η κρίση δεν παίρνει αναθεώρηση.
Γι αυτό και την επομένη της Πεντηκοστής γονατιστά όλο το εκκλησίασμα στο τέλος της λειτουργίας μνημονεύει όλες τις ψυχές των κεκοιμημένων και δέεται για τη σωτηρία τους.
Αυτή η καθ’ όλα Χριστιανικότατη γιορτή και παράδοση του λαού μας έχει τις ρίζες της από την Ελληνική αρχαιότητα.
Βέβαια δεν είναι ίδιο το τελετουργικό της αλλά το νόημά της είναι το ίδιο.
Ο Παυσανίας στις περιηγήσεις του εδώ και 18 αιώνες περίπου έκανε την εξής διαπίστωση διερχόμενος και καταγράφων τα όσα είδε και πληροφορήθηκε στην Αρχαία ΄Ηλιδα:
«… ο δε ιερός του Άδου περίβολος τε και ναός, ανοίγυνται μεν άπαξ κατά έτος έκαστον, εισελθείν δε ουδέ τότε εφείται πέραν γε του ιερωμένου, ανθρώπων δε ών ίσμεν μόνοι τιμώσιν ΄Αιδην Ηλείοι…. Εκάστου δε άπαξ ανοίγειν του ενιαυτού νομίζουσιν ότι, οίμαι, και ανθρώποις άπαξ η κάθοδος η εις του ΄Αιδου γίνεται» και πιο πάνω ο ίδιος περιγράφοντας στην Ολυμπία το άγαλμα του Πλούτωνα γράφει «…επί δε (τη) κλειδί, έχει γαρ δη ο Πλούτων κλείν, λέγουσιν επ’ αυτή, τον καλούμενον άδην κεκλείσθαι τε υπό του Πλούτωνος και ως επάνεισιν ουδείς αύθις εξ αυτού»
Από όλα αυτά προκύπτει ότι του Άδη ο περίβολος και ο ναός στην Ηλεία κάθε χρόνο άνοιγε ιδιαίτερα και συμβολικά κι έκλεινε μόνο μια φορά και μόνο από τον ιερωμένο του.
Τούτη η γιορτή στους μεταχριστιανικούς χρόνους μεταπλάσθηκε από την παράδοση και ονομάσθηκε γιορτή των Ροζαλίων (από τη χρήση ρόδων, τριαντάφυλλων).
Ήταν αρχικά γιορτή της άνοιξης με λουλούδια και εορταστικό συμπόσιο αλλά στη συνέχεια συνδέθηκε με τη νεκρολογία και τα συμπόσια αυτά, γίνονταν στους τάφους.
Στην αρχή γίνονταν στους τάφους των μαρτύρων, την ημέρα της μνήμης των .
Με τον καιρό η συνήθεια επεκτάθηκε για όλους τους τάφους γενικά.
Έτσι τα Ρουσάλια έλαβαν με τον καιρό πένθιμο χαρακτήρα και μεταβλήθηκαν από τελετή της άνοιξης σε εκδήλωση τιμής στους νεκρούς
Από τα Ανθεστήρια γιορτή στη μνήμη των νεκρών των αρχαίων Ελλήνων , μετονομάστηκαν από τους Ρωμαίους σε γιορτές των ρόδων μια και αυτή την εποχή της γιορτής υπάρχουν άφθονα τριαντάφυλλα με τα οποία στόλιζαν οι Ρωμαίοι τα Νεκροταφεία.
Η λέξη rosa άλλωστε σημαίνει τριαντάφυλλο .Οι Ρωμαίοι στη γιορτή των Ροσολιών έκαναν τελετές για τους νεκρούς και θυσίαζαν ζώα.
Μετά τη Ρωμαϊκή κατάκτηση της Ελλάδος η γιορτή των Ροσολιών ήρθε εδώ με τη νέα της ονομασία. Εξελληνίσθηκε με τη λέξη Ρουσάλια.
Με την επικράτηση του Χριστιανισμού στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία η γιορτή εκχριστιανίσθηκε και διατηρήθηκε μέχρι τις μέρες μας.
Η Εκκλησία θέσπισε το ψυχοσάββατο της Πεντηκοστής σαν ημέρα προσευχών για τη σωτηρία των ψυχών των νεκρών.
Το ψυχοσάββατο αυτό γιορτάζεται κατά τους μήνες Μάιο ή Ιούνιο την ίδια χρονική περίοδο που και οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι γιόρταζαν τα ειδωλολατρικά Ρουσάλια.
Το γεγονός ότι η Χριστιανική γιορτή του Ψυχοσάββατου συνέπεσε χρονικά με τα Ρουσάλια, έφερε σύγχυση στους λαούς που ασπάσθηκαν το Χριστιανισμό.
Ορισμένα έθιμα των ειδωλολατρικών Ρουσαλίων όπως η σφαγή ζώων και οι διασκεδάσεις διατηρήθηκαν στο Χριστιανικό Ψυχοσάββατο μέχρι και τα δικά μας χρόνια.
Η ονομασία Αρουσαλιού προέρχεται από τα Ρουσάλια.
Στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες είναι πολλά τα ειδωλολατρικά έθιμα που διατηρήθηκαν στο Χριστιανικό, Εκκλησιαστικό - κοινωνικό βίο και αλλοίωναν το γνήσιο πνεύμα της χριστιανικής διδασκαλίας.
Γι’ αυτό οι Πατέρες της Εκκλησίας ελάμβαναν κατά καιρούς διάφορα μέτρα για να διαφυλάξουν τους χριστιανούς από τα ειδωλολατρικά κατάλοιπα.
Η Πενθέκτη Οικουμενική Σύνολο που συνήλθε το 691 στην Κωνσταντινούπολη επί Ιουστινιανού του Β΄ καταδίκασε και αφόρισε διάφορα ειδωλολατρικά έθιμα και δοξασίες μεταξύ των οποίων τα Βρουμάλια και τα Ρουσάλια.
Ένα άκρως ενδιαφέρων θέμα ανοίγεις και παρουσιάζεις εδώ, Μαρία. Και μάς δίνεις πολύτιμες πληροφορίες στην προέλευση και εξέλιξη του εθίμου.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜια πρώτη μου παρατήρηση είναι η βαθύτατη ενόχλησή μου στη χρήση του όρου "ειδωλολατρία" όταν έχουμε αναφορά στην Αρχαία Θρησκεία. Δεν μπορώ να δεχτώ κάτι τέτοιο. Η αρχαία θρησκεία, των Ελλήνων, δεν αφορούσε "πράγματα" ή "υλικά" θεία. Αφορούσε πρόσωπα ή έστω προσωποποιημένα μέρη της φύσης (ποταμοί, λίμνες). Η αναφορά στη θυσία των ζώων δεν έχει να κάνει με τη λατρεία αυτού καθ' εαυτού του ζώου, (έθιμο βέβαια φύσει και θέση τερατογενές αλλά για εκείνη την εποχή αποδεκτό). Μην ξεχνάμε τη σφαγή των αμνών όμως το Πάσχα.
Τέλος είναι καλό να εξελίσσεται μια παράδοση και να τυλίγεται στις νέες ιδεοληψίες και θρησκείες όμως αυτό να γίνεται με σαφέστατη ομολογία και σεβασμό. Και όχι με δαιμονοποίηση και καταστροφή όλων εκείνων των συμβόλων της παλιάς πίστης (καταστροφή ναών και χώρων).
Την καλησπέρα μου, Μαρία και ευχαριστώ για το θέμα που άνοιξες στην κουβέντα μας.